EVALI - Gizemli Akciğer Hastalığı

EVALI bir hastalık adı ve Amerika’da Ekim 2019’dan itibaren elektronik sigara kullanımı ile ilişkili akciğer hastalıklarının tanısında kullanılan kod. Türkiye'de gizemli akciğer hastalığı olarak lanse edildi.

EVALI  = Elektronik sigara veya buharlama ürünü kullanımıyla ilişkili akciğer hastalığı

Yazıda gizemli akciğer hastalığı ile çığ gibi büyüyen ve sonunda hastalık ismi verilecek kadar ileriye gitmiş bu vaka artışı hakkında bilgiler vereceğim. Resmi kaynaklarda EVALI hastalarının büyük çoğunluğunun elektronik sigara cihazına uyuşturucu madde kattığı söylendiği halde basın haberlerinde tabii ki bu bilgi yok. Konu nedir ne değildir, kaynağına inip hep beraber öğrenelim.

EVALI veya Türkiye’deki adıyla gizemli akciğer hastalığı hakkında yapılmış tüm gazete haberlerinin dayandığı resmi kaynak burası.

EVALI Kodunu Veren CDC Açıklaması

CDC: Centers for Disease Control and Prevention (Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezleri) Amerikan filmlerinde ismi genelde “hastalık kontrol merkezi” olarak çok geçer veya sidisi diye söylenir.

Haberin ana kaynağı olan CDC, paragraf sonunda linkini verdiğim sayfada doktor ve diğer sağlık profesyonellerine EVALI kodlu hastalık hakkında detaylı bilgiler vermiş. Hastalık soğuk algınlığına çok fazla benzediğinden tanısının zor konulduğu, tanı koyarken nelere dikkat edilmesi gerektiği ve hastalığın nasıl tedavi edileceği bir kılavuz hazırlamışlar.

İngilizcesi olanlar lütfen ama lütfen resmi açıklamayı okusun. EVALI, gerçekten de buharlama veya elektronik sigara bağlantılı bir hastalık ancak incelenen 51 vakadan 48’inde TCD yani uyuşturucu maddeye rastlanmış.

Evali Resmi Bilgileri

EVALİ, Haziran 2019’da en yüksek seviyeye ulaşmış, şu anda tehlike ortadan kalksa da endişeler devam ediyormuş. Hastalık ölümcül seyir izlediğinden dikkate alınması gerekiyormuş. Nedenleri hala araştırılıyor dese de vakaların ezici bir çoğunluğunda Vitamin E Asetat tespit edildiği, bu nedenle EVALI şüphesiyle hastaneye gelen hastalara elektronik sigara veya buharlama geçmişlerinin, hangi maddeleri kullandıklarının, ne kadar sıklıkla ve ne miktarda bu maddeleri soluduklarının, bu maddeleri nereden temin ettiklerinin sorulmasını öneriyor.

EVALI kodunu veren CDC açıklaması

Nedir bu Vitamin E Asetat (E Vitamini asetatı)

Konu o kadar önemli boyutlara gelmiş ki, insanlarda sanki likitlerde vitamin e asetat varmış gibi bir algı oluşmuş.

Türkiye’de uyuşturucu satışı serbest değil ama Amerika’da pek çok eyalette ve özellikle bu güya “gizemli” olan akciğer hastalığı vakalarının patladığı eyaletlerde serbest. Dolayısıyla insanların uyuşturucuya erişimi var. Bu uyuşturucuyu nasıl soluruz diye düşünüp bir yol bulmuşlar ve kenevir bitkisini kalınlaştırıp soluyabilmek için E vitamininden yağ çıkarmışlar (e vitamini asetatı). Özetle, likitlerinin içinde vitamin E asetat bulunanlar ve EVALI teşhisi konulan hastalar, aslında kenevir solumaya çalışan uyuşturucu bağımlıları.

Yorumum

Uyuşturucu kullanmıyorsanız gizemli akciğer hastalığına yani yeni adıyla EVALI hastalığına yakalanma ihtimaliniz de yok. Bütün olay bundan ibaret.

Türkiye’de hiç bir freebase likit / salt likit veya elektronik sigara aroması vitamin e asetat içermiyor. Hiçbir tedarikçi böyle saçma sapan bir risk almaz, zaten Türkiye’de elektronik sigarayı böyle amaçlara alet edecek kişi bunu gizli yapar. Talihsizlik, elektronik sigaranın sıvılaştırılmış her türlü likiti solumaya uygun olması. Aynı şey nargile için de geçerli ama nargileye nedense kimse laf etmiyor. Nargilenin bırakın elektronik sigarayı, sigaradan bile zararlı olduğunu düşünüyorum. Nargile, sigara ve elektronik sigara karşılaştırması yaptığım yazımı okumanızı tavsiye ederim.

Evet, EVALI Amerika için ciddi bir endişe olabilir, orada nargile Türkiye’de olduğu kadar yaygın değil, nargile yerine vaping product yani buharlama aracı demeleri de manidar. Elektronik sigaranın adının geçtiği bir hastalık bulmuşlar, kaçırırlar mı, kodu “uyuşturucu solumaya bağlı akciğer iltihaplanması” diye de verebilirlerdi ama tütün lobisi izin vermemiş belli ki.

Yağ Bazlı Aromalar Kullanmayın

Hangi nikotin tipi kullanırsanız kullanın, freebase likit veya salt likit fark etmez, lütfen yağ bazlı aroma kullanmayın.

Önemli notum: Yağ bazlı aroma içmeyin arkadaşlar. Bakın vitamin e asetat da sonuçta yağ, yağ bazlı aromaların hepsi tehlikeli ve bu konuda çalışmalar kısıtlı. Su bazlı aroma kullanırken şuna bir damla yağ bazlı vanilya damlatayım, kahve damıtıp damlatayım falan demeyin, geçmişte bunları yapanlar oldu, blogumdaki yorumlar gitmeseydi burada da yorumlarda çok tartıştık bunu.

Yağ bazlı aroma kullanmayın. Isıya dayanıklı (yapay aromalar daha yüksek ısılara dayanır) suda çözünen aroma kullanın. Sonuçta incelenen 51 vakadan 48’inde uyuşturucu madde bulunmuş, diğer 3 vakanın ne kullandığını bilmiyoruz, kimbilir likite ne kattılar. Nedenlerini onlar da bilmiyor yani elektronik sigaradaki şu şu madde diyemiyorlar, kuru puf da olmuş olabilir. 

Aromalar Riskli Bölge

Elektronik sigaralarda aromalar bana göre en tehlikeli alan ve hala yağ bazlı aroma veya doğal aroma kullanan kişiler duyuyorum. Yapmayın, bizim gibi normal elektronik sigara içenleri riske atmayın.

Ayrıca nikotin de aşırı kullanıldığında ciddi bir zehirdir. Pod mod kullananların çok ama çok dikkatli tüketmeleri lazım. Pod mod cihazlara sırf bu nedenle ısınamıyorum, salt likitleri ve salt nikotini çok ama çok riskli buluyorum. Pod mod uzunca bir süre kafamı karıştırdı ama hayır, bence yüksek nikotin tüketimini teşvik ettiği için tehlikeli.

 

.