Elektronik Sigara ve Kalp Krizi

Elektronik sigara ve kalp krizi arasındaki ilişkiyi inceleyen iki önemli çalışmanın özet çevirilerini bu yazıda bulabilirsiniz.Ayrıca bu çalışmalar Amerika’da USA TODAY ve Türkiye’de birçok gazetede yayınlandı.

Haberler o kadar inandırıcı ve ürkütücü ki, çalışmalara bakmadan bilim dünyasından itiraz gelmiş mi diye araştırmaya başladım. İki çalışma da (ana yazarı aynı kişi, Stanton A. Glantz) özetle aynı şeyi söylüyor: Elektronik sigara ve kalp krizi yakından ilişkilidir. Hatta daha da ileri gidip elektronik sigaranın ateşli sigaradan daha zararlı olduğunu bile iddia etmişler. 

Bu yazıda incelediğim elektronik sigara ve kalp krizi ilişkisini araştıran ilk çalışma Amerikan Kalp Derneği dergisinde yayınlanmış.

ABD Yetişkinlerde Elektronik Sigara ve Kalp Krizi 

Çalışmanın adı: Electronic Cigarette Use and Myocardial Infarction Among Adults in the US Population Assessment of Tobacco and Health (Amerika yetişkin popülasyonunda elektronik sigara kullanımı ve kalp krizi)

Yayın yapan kişiler: Dharma N. Bhatta ve Stanton A. Glantz

Yayınlandığı dergi: Amerikan Kalp Derneği dergisi (Journal of the American Heart Association)

Tarih: 5 Haziran 2019

Özet: Bazı günler ve sürekli elektronik sigara kullanımı Miyokardiyal enfarktüs yani kalp krizi geçirmiş olma ile ilişkilidir. Elektronik sigaranın etkileri ateşli sigaranın etkilerine benzerdir. Ateşli sigara ve elektronik sigarayı aynı anda kullanmak (dual kullanım), bunlardan birini tek başına kullanmaktan daha risklidir.

Çalışmanın Eleştirisi, Dr. Farsalinos

Elektronik sigara kullanımı, elektronik sigara kullanımına başlamadan 10 yıl önce meydana gelen kalp krizi riskini arttırmaktadır (!!!)

Amerikan Kalp Derneği Dergisi’nde yayınlanan yeni bir araştırma (bir kez daha), elektronik sigara kullanımının kalp krizi geçirme riskini artırdığını ortaya koydu. Bu bulguların, kalp krizi için “artmış risk” sunması gibi yanlış yorumlanması epidemiyolojik açıdan yanlış bir uygulamadır ve tıp öğrencilerinin bile bildiği ve anladığı epidemiyolojik araştırmaların temel prensiplerini ihlal eder. Asıl sorun, elektronik sigara kullanımının başlama anına kıyasla kalp krizi geçirme anının bilinmemesidir. En azından çoğu durumda…

Yayınlanan çalışmada 1. PATH dalgasının verileri kullanılmıştır. PATH çalışmasında şöyle bir soru var: İlk defa kalp krizi (miyokard enfarktüsü) geçirdiğiniz söylendiğinde veya size baypas ameliyatı gerektiği söylendiğinde kaç yaşındaydınız? İlginçtir, çalışmanın yazarları bu soruyu tamamen görmezden gelmişler. Bu soruyu görmezden gelmeyen Brad Rodu, kısa bir süre önce USA TODAY’de yayınlanan bir makalede, bu çalışmayla ilgili olarak kalp krizi geçirdiğini bildiren elektronik sigara kullanıcılarının büyük çoğunluğunun kalp krizini elektronik sigara kullanmaya başlamadan 10 YIL ÖNCE geçirdiğini yazdı. Yani elektronik sigara, elektronik sigara kullanmaya başlamadan 10 yıl önce meydana gelen kalp krizi riskini artırır!!!

PATH: Population Assessment of Tobacco and Health, isimli resmi bir çalışmanın kısaltmasıdır, Amerika’da tütün ve sağlıkla ilgili istatiksel verileri anketler yoluyla toplamıştır.

Hayır, şaka değil, şaka olarak görülmemeli. Bu ciddi bir problemdir. Eğer USA TODAY makalesinde bildirilen bulgular doğruysa, bu çalışma derhal geri çekilmesi gereken ölümcül kusurlu bir çalışmadır. Eğer veya ama yok ve daha fazla yorum veya tartışmaya da gerek yok. Şunu vurgulamalıyım: Eğer USA TODAY makalesinde bildirilen sonuçlar doğruysa, bilimsel topluluklar tıbbın bütünlüğüne ve etiğine meydan okuyan böyle korkunç bir işten kendini korumak zorundadır.

Yorumum

Çalışmayı incelediğimde bulgu ve sonuçlarının gerçekten de elektronik sigaranın aleyhine olduğunu görebiliyorum. Ancak elektronik sigara kullanmaya başlamadan 10 yıl önceki kalp krizinin, elektronik sigarayla bağlantılı olacağını da düşünmüyorum. Yani elektronik sigara, onu kullanmadan 10 yıl önce kalp krizi geçirmiş olma riskimi artırıyormuş, böyle saçma bir çalışma sonucu olabilir mi? İngilizcesi iyi olanlar anlayacaktır. USA TODAY makalesindeki anket sorusunu da bir yana bırakırsak yazarların kendileri sanki bir kelime oyunu zaten yapmış, bakın sonuç cümleleri şu şekilde:

Some‐day and every‐day e‐cigarette use are associated with increased risk of having had a myocardial infarction, adjusted for combustible cigarette smoking

Burada "had" kelimesi işi karıştırıyor, çevirirken de ilk başta ne olduğunu anlamamıştım. direkt having dese, elektronik sigara kalp krizi riskini artırıyor diye çevrilir ama having had deyince elektronik sigara kalp krizi geçirmiş olma riskini artırır diye çevrilmesi gerekiyor

İnsanın Zekasıyla Dalga Geçiyorlar

İnsanın zekasıyla dalga geçen çalışmalar bilimsel makalelere olan güvenimi sarsıyor

Yıllardır makale yayınlanmasıyla ilgili gördüğüm ve duyduğum şeyler yetmiyormuş gibi (ilaç firmalarının yediği naneler) bir de tütüncülerin yaptırdığı çalışmalar başladı. Bilimsel makalelere güvenim ciddi şekilde sarsılmış durumda. İngiltere kendi halkını düşünen tek devlet görünümünde. Amerika’da ise sanki elektronik sigaranın yasaklanmasına zemin hazırlanıyor.

Bu çalışmada katılımcılar elektronik sigara değil de günde iki bardak kahve içenler olsaydı, yine aynı sonuçlara ulaşılacaktı. Ne bir fare deneyi ne ölçüm, sadece anketlerdeki sorulara dayanan ama sonuçları bu kadar yankı uyandırmış bir çalışma. Bu çalışmaya dayanarak elektronik sigara kalp krizi riskini artıyor denemez.

İkinci Elektronik Sigara ve Kalp Krizi Çalışması

Çalışmanın orijinal başlığı: Association Between Electronic Cigarette Use and Myocardial Infarction

Yayınlandığı yer: PubMed, ABD Ulusal Tıp Kütüphanesi Ulusal Sağlık Enstitüleri, ayrıca Newsroom heart .org sitesinde "E-cigarettes linked to higher risk of stroke, heart attack, diseased arteries" başlığı ile yer alan bir konferansta benzer sonuçlara sahip başka bir çalışma daha yayınlanmış

Tarih: 22 Ağustos 2018

Yazarlar (yayın yapan kişiler): Alzahrani T, Pena I, Temesgen N, Glantz SA.

Çalışmanın özeti: Elektronik sigara kullanımı, miyokard enfarktüsü (yani kalp krizi) riskinin artmasıyla ilişkilidir.

Çalışmanın Türkiye'deki Yankıları

Elektronik sigara ve kalp krizi arasındaki ilişkiyi direkt "elektronik sigara kalp krizi riskini 2 kat artırır" diyerek sonuçlandıran bu çalışma, Türkiye'de neredeyse tüm basında yer aldı. Bunlardan bir tanesi de CNN Türk'e ait. Gazete haberi arşivlerde ama bir dönem bu çalışmanın Türkiye'de bu şekilde basından duyurulduğunu bilin.

Çalışmanın Yorumu, Dr. Farsalinos

Elektronik sigara ve kalp krizi arasındaki ilişkiye dair aynı yazarların yayınladığı ikinci çalışmadan sonra Dr. Farsalinos blogunda uzun bir açıklama yazısı yayınladı. Özetle, bu çalışmanın epidemiyolojik açıdan kötü uygulama içeren sonuçlara sahip olduğunu ve yanlış bilgilendirme yapıldığını belirtti.

Link: E-cigarette use increases the risk of stroke and heart attack: conclusions that constitute epidemiological malpractice

Gayri resmi çevirisi:

Her iki çalışmanın da sonucu yanlıştır ve epidemiyolojik açıdan kötü uygulama ve yanlış bilgilendirmedir.

“Riskin arttırılması”, birinin bir şeye maruz kalması (bu durumda, elektronik sigara kullanımına maruz kalması) ve BU MARUZ KALMA NEDENİYLE, HASTALIĞI OLDUĞU anlamına gelir. Çalışmaların ikisi de, artan bir riski kanıtlayacak hiçbir bilgiyi sağlayamaz. Her ikisi de kesitsel araştırmalardır, yani katılımcılara kalp hastalığına sahip olup olmadıkları ve elektronik sigara kullanıp kullanmadıkları sorulmuştur.

Çalışmaların ikisi de, elektronik sigara kullanımının hastalığın gelişmesinden önce mi (ve ne kadar önce) veya sonra mı başlatıldığına dair hiçbir bilgi sağlamamaktadır. Ya katılımcılar hastalığı geliştirdikten sonra sigarayı bırakmak adına elektronik sigaraya başladıysa?

California Los Angeles Üniversitesi'nden iki bilim adamı, bu araştırmayla ilgili olarak bir mektup yayınladı: eğer katılımcıların sadece %10'u elektronik sigara kullandıktan sonra değil de, kullanmaya başlamadan önce kalp krizi geçirdiyse, bu çalışmada bahsedilen kalp krizi ve elektronik sigara arasındaki ilişki geçersiz olacaktı.Elektronik sigara başlamadan ÖNCE zaten gelişmiş bir hastalık olduğunda, elektronik sigara nedeniyle hastalığın gelişme riski artmış mı oluyor?

Şaka gibi. Bu durum, ateşli sigara içen ve KOAH ve larenks kanseri teşhisi konan birisine yaptığım yoruma benziyor. Bu kişi, elektronik sigara ile sigarayı bırakmaya karar veriyor. 46 yıl sigara içtikten sonra, KOAH tanısından 15 yıl sonra ve larenks kanseri tanısından 3 yıl sonra elektronik sigara kullanımına başlıyor. Bu kişi, elektronik sigara kullanan KOAH ve laringeal kanserli bir hastadır ve bahsi geçen her iki çalışmada da “risk artışı” nı haklı çıkarmak için kullanılabilir! Absürt…

Bu çalışmalarda, elektronik sigaraların sadece kalp krizi değil herhangi bir hastalık riskini arttırdığı iddiasının ortaya konulmasını engelleyen daha da fazla sorun var. Yayınlanan çalışmada, her gün elektronik sigara kullananların %94.7'si mevcut veya eski sigara içicisidir. Konferans özetinde, elektronik sigara kullanıcılarının % 79'u sigara içiyor denmektedir (bunun sadece şimdi mi yoksa şimdi ve eskiden de sigara içenleri ifade edip etmediğini söylemiyorlar). Bu nedenle, analizde (ateşli) sigara içme durumu eklenerek ele alınması gereken açık bir sorun var.

Sonuç olarak, her iki çalışma da elektronik sigara kullanımıyla ilişkili herhangi bir risk hakkında bilgi vermemektedir. Artmış bir risk kanıtlamamışlardır ve elbette böyle bir risk olup olmadığını da kanıtlayamazlar. Yayınlanan çalışmanın yazarlarının ve konferans özeti için basın bültenini yayımlayan Amerikan Kalp Derneği'nin bu temel epidemiyolojik ilkelerin gayet farkında olduklarından eminim. Bu, bırakın kabul görmüş bilim insanlarını, bir tıp öğrencisi için bile basit, temel bir bilgidir. Ve “risk artışı” ile ilgili ifadelerin yanlış olduğunu onlar da biliyorlar. Peki neden bu ifadeleri kullanıyorlar? Belki de onlara sormalıyız…

SONUÇ

Hem Dr. Farsalinos hem de mektubu yazan iki araştırmacı özetle şunu diyor: katılımcılara sadece "kalp krizi geçirdiniz mi geçirmediniz mi" ve "elektronik sigara kullanıyor musunuz kullanmıyor musunuz" diye sorulmuş. Ama şunu sormamışlar: Kalp krizini elektronik sigara kullanmaya başlamadan önce mi geçirdiniz, önceyse ne kadar önce geçirdiniz? Böylesine eksik ve basit bir ankete dayanarak da böyle sonuçlara ulaşmışlar. Çalışmanın ana veri kaynağı olan anket (PATH), bu kritik soruyu içermediğinden çalışma geçersiz ve saçma diyorlar.

Elektronik sigara ve kalp krizi arasında bir ilişki varsa da bu çalışmalarla bulunmadığı kesin. Bu çalışmaları hiç okumamış olmayı dilerdim, bilim dünyasına olan güvenim iyice sarsıldı.

Bu iki çalışma da, değil kalp krizi herhangi bir hastalıkla ilişkili riski bile ortaya çıkaracak altyapıya sahip değil. Eksik bilgi toplanmış veya toplanan bilgiler "yanlı" olarak analiz edilmiş. Elektronik sigara dünyasında bir dual içici gerçeği var. Bu nedenle tüm çalışmalarda katılımcılara elektronik sigaranın yanı sıra ateşli sigara içip içmediği sorulmak zorunda çünkü elektronik sigara bağımlılık yapmıyor.

Çeviriye anlaşılır olsun diye, ateşli kelimesini ben ekledim. Orijinal makalede tabi ki geçmiyor. Sigaranın başına ateşli kelimesini ekleyince daha anlaşılır oluyor bence.

Bir daha kesitsel çalışmalara hemen itibar etmeyeceğim. Önce eleştiri yayınlanıp yayınlanmadığına bakacağım.

Kendinle İlgilen Twitter Adresi