Elektronik sigaranın olumsuz yanları ve elektronik sigaranın yan etkileri hakkında çok kafa yordum ve aşağıdaki yazı ortaya çıktı.
Elektronik sigaranın sigaradan çok daha az zararlı olduğunu gösteren pek çok bilimsel çalışma mevcut hatta İngiltere Sağlık Bakanlığının agresif bir şekilde tiryakileri devlet politikası olarak elektronik sigaraya yönlendirdiğini biliyoruz. Bununla beraber, elektronik sigara doğru kullanılmazsa sigaradan daha zararlı hale gelebilir. Bu nedenle, elektronik sigaranın olumsuz yanları hakkında bilinçli ve bilgili olmalıyız.
Yazı içeriğinde efektörler dahil elektronik sigara bileşenleri, yanlış kullanım şekilleri, kuru puf mevzusu ve elektronik sigaranın yan etkileri yer alıyor. 10 yılı aşkın süredir medikal ve farmakolojik çeviriler yapıyorum, çekirdek ailemin de hekimlerden oluşması benim bu konularda standart içicilerden biraz daha fazla duyarlı olmama yol açıyor.
Elektronik sigara forumlarını okursanız, Türkiye veya yurtdışı forumlar fark etmez, kullanıcıların elektronik sigaranın olumsuz yanları na dair pek çok bildirimde bulunduğunu siz de görebilirsiniz. Özellikle yan etkiler, doğru kullanım olmadığında çok güçlü olacaktır. Bu nedenle öncelikle hangi durumlarda elektronik sigaranın zararlı olduğundan bahsetmek ve doğru içim şekli için naçizane tavsiyelerimi sıralamak isterim.
7 Maddede Elektronik Sigaranın Olumsuz Yanları
1. Kaliteli Likit Kullanma Zorunluluğu
Denetimsiz bir piyasada olduğumuz düşünülürse, elektronik sigaranın en önemli zorluklarından biri Pharma Grade veya benzeri güvenlik sertifikalarına sahip ürünleri bulmak. Yok demiyorum, bolca var ancak şu da bir gerçek ki, ünlü premium markaların üretiminden daha fazlasının Türkiye’de satıldığını söyleyenler duydum. Güzel ambalaj ve bolca sahte evyap likit, piyasada premium adı altında hem de yüksek fiyatlara satılıyor (Sahte Likitler).
Peki bu likitler neden zararlı olur sorusu geliyor değil mi? Aşağıdaki özetlediğim yan etkilerin çokluğuna bakarsanız bu yan etkilerin pek çoğunun likit kaynaklı olduğunu görebilirsiniz. Likitlerde aşağıdaki bileşenler bulunuyor. Temel kavramlar yazımda bu bileşenleri anlattım, tekrar anlatmayacağım.
Yazı elektronik sigaranın olumsuz yanları hakkında olduğundan, bu bileşenlerin sadece olumsuz yanlarına odaklandım.
Zararları Açısından Likit Bileşenleri
Hazır bir likitte bulunan nikotin, vg, pg çok yüksek saflıkta ve pharma grade olsa da, şayet likit doğal veya doğala özdeş aromayla ve bolca efektörle yapıldıysa zararlı olabilir. Bunlar vücudun tüm iç organlarına farklı şekillerde etki gösterebilir ve maalesef bu konuda bilimsel çalışmalar çok kısıtlı olduğu için likitlerin ve aromaların tam olarak hangi organa nasıl etki ettiklerini de bilmiyoruz. Kimi karaciğer yoruluyor diyor kimi böbrek.
Nikotin
Fazla kullanılmasının yan etkilerinin yanı sıra kalıcı etkileri olabiliyor. Terapötik düzeyde kullanılmalı; film vs seyrederken arka arkaya içilip çok tüketilebilir (nicotine rush); son kullanma tarihi geçtiğinde oksitlenebilir, bozulabilir. Güneş görürse sararır, bu bozulduğu anlamına gelmez. Kokusunun da çürümüş ve pis bir koku olması lazım. Nikotin az kullanıldığında zararsız (25 yıllık isveç snus çalışması), çok kullanıldığında zehirli bir bileşendir. Nikotin hakkında hatırı sayılır detaylı bir inceleme yapmıştım, sitemde Sorularla Nikotin başlıklı yazımı okuyabilirsiniz.
VG
Yoğun buhar verdiği için Türk kullanıcılarının tercih ettiği ama kuru puf riskini artırdığı ve aromayı PG kadar güçlü vermediği için Amerika ve Avrupa’da tercih edilmeyen bu bileşenin fazla kullanılması pek çok yan etkiye neden olabilir. Ancak PG’den daha az zararlı olduğuna dair birçok bilimsel çalışma okudum. Bu ürünün de bir raf ömrü ve son kullanma tarihi var, buna hiç dikkat edilmeden tüketilir. Şeffaf beyaz renkte olması lazım. Kokmaması lazım. Naçizane soluyor olsak da kilo aldırdığını düşünüyorum. Tabii ki böyle bir bilimsel çalışma yok, benim fikrim. Solumaya Uygun VG Markaları ve Özellikleri başlıklı yazımı okuyabilirsiniz.
PG
Aromayı ve nikotini iyi tuttuğu için tercih edilir, boğaz vurumu verir, bakteri öldürücü etkisi var denir (PG’nin buharlaştığında bakteri öldürdüğünü okumadım ama sıvı haldeyken bu özelliği biliniyor), astım ilaçlarında eser miktarda bulunur ve disko buharı olarak tanınır. Özellikle alerjik yan etkileri yaygındır. PG Alerjendir. PG Alerjisi: Propilen Glikol Alerjisi başlıklı yazımdan detayları okuyabilirsiniz. PG alerjisini bertaraf ettiği söylenen BioPG ürününü de inceleyebilirsiniz.
Aroma
Elektronik sigarada en bilinmeyen bölgedir. Bazı premium likitlerde aroma oranlarının %16-20’lere çıktığı söylenir. Elektronik sigarada hiç aroma kullanılmaması en sağlıklısıdır.
Aromanın sıvı halleriyle yapılan testler çok da anlamlı değildir, yüksek sıcaklık dereceleri ve W değerlerinde aromalı likitlerin hangi tür gazlar ürettiğine dair çalışma ve testler kısıtlıdır.
Likit ve nbaselere yapılması gerektiğini düşündüğüm testler:
- Suda çözünürlük
- Yapay renklendirici varlığı
- 250 derece sıcaklıkta diasetil (diacetyl), asetil (acetyl), asetoin (acetoin), propiyonil (propionyl), akrolein (acrolein) ve formaldehit (formaldehyde) testleri
Tüm elektronik sigara aromaları temelde gıda aromasıdır ama ünlü aroma markalarına nedense bu sıfat yakıştırılmaz ve bambaşka bir aroma türüymüş gibi lanse edilirler. Aromaların vücuda verdiği bilinmeyen zararlardan korunmak için az oranın yeterli olacağı güçlü aromaları tercih etmeliyiz. Kullanabileceğimiz en düşük oranı kullanmalıyız.
Okuyabileceğiniz yazılar: E-sigarada Formaldehit Riski, Aromalardaki Aldehit Tehlikesi, Elektronik Sigarada Benzen Var mı?, Aromalar Endotel Hücre Bozukluğuna Neden Olabilir ve 5 Elektronik Sigara Çalışması.
Efektörler (Güçlendiriciler)
Aromaların tadını güçlendirmek için kullanılan bu kimyasal bileşenlerin, bazı durumlarda kullanılmaları yararlıdır. Aklıma ilk gelen olumsuz yanları coilleri çabuk pisletmesi. Bence bu husus çok önemli. Kullanıcı farkında olmadan yanık likit olma olasılığı yüksek olan coilleri kullanmaya devam ediyor, bu kuru puf yazımda da belirttiğim gibi başlı başına zararlı bir durum.
Efektörleri aroma gibi düşünmek lazım, yüksek sıcaklık ve w değerlerinde nasıl davrandıklarını bilen yok. Daha elektronik sigaranın nbase ile yapılan bilimsel çalışmaları bile kısıtlıyken bunlara sıra gelmiyor. Efektörler yazımı okuyabilirsiniz.
Kuru Puf Tehlikesi
Bu konuyu hem forumda hem de bloğumda detaylı olarak anlattım, binlerce kişiye bu konudaki kaygımı ilettiğimi düşünüyorum. Kuru puf konusu elektronik sigarada içimindeki en önemli konu. Sitemde kuru puf araması yaparsanız ne kadar çok yazıda alıntı yaptığımı görebilirsiniz.
Makalede her türlü elektronik sigarada istediğimiz kadar aldehit üretebileceğimizi ancak bunu sadece kuru-puf ile yapabileceğimizi söylemiştik. Normal içiş kabul edilen 4 sn çekiş ve 30 sn ara şeklinde kuru puf olmadan içersek elektronik sigara, normal sigaradan çok daha az zararlı ve kullandığımız güç (w değeri) önemli değil. Ancak içerken kuru-puf durumu oluşursa içtiğimiz elektronik sigara, normal sigaradan neredeyse 30-250 kat daha fazla aldehit yani zararlı, kanserojen madde üretiyor.
Elektronik Sigara Ekipmanlarının Temizlenmesi Eziyeti
Hijyen, elektronik sigara kullanan her kullanıcının dikkat etmesi gereken bir husus. Aşağıdaki soruları kendinize sormanızı istiyorum:
- Kullandığınız sarılabilir coilleri- rba ne sıklıkta temizliyorsunuz?
- Tanklarınızı ne sıklıkta temizliyorsunuz?
- Kullandığınız malzemelerin temizliğinden ne kadar eminsiniz?
Tavsiyem ultrasonik temizleyici almanız veya malzemelerinizi sıcak sirkeli suda bekletip doğal yolla kurutarak temizlemenizdir böylece olası zararlı bakterileri bertaraf edebilirsiniz. Ultrasonik temizleyici demleme yaparken de kullanılabilir. Temizleme ilgili öğrenmek istediğiniz herşeyi bana sorabilirsiniz. Elektronik sigaraya ilk başladığımda sarımdan önce nasıl temizlik yapılacağını öğrenmiştim.
Likit şişelerini de hepimiz birkaç kere kullanıyoruz özellikle plastik likit şişelerin her kullanımdan önce temizlenmesi gerekiyor. Ben yeni aldığımda temizlemiyorum ama kullanım arasında hem içlerini doldurup sirkeli suda bekletiyorum hem de içlerine şaşal suyu koyup ultrasonikte temizliyorum. Coilleri toplu halde haftada bir kez sarıyoruz sarımdan önce yine ultrasonikte temizleniyorlar. Plastik lingo şişeleri ise genellikle tek kullanımdan sonra atarım.
Likitlerde veya Evyap Bileşenlerinde Son Kullanma Tarihleri
Son aldığınız nbase veya likit veya aromanın lütfen kabına bakın, hangisinde son kullanma tarihi görüyorsunuz? Bunu forumda defalarca dile getirdim ama pek de kimse ilgilenmedi. Son kullanma tarihi veya tavsiye edilen tüketim tarihi her şeydir. Bozulmuş bir likitin hangi organınıza ne zarar vereceğini bilmiyoruz ve bu çalışabilecek bir konu da değil.
Genel olarak şöyle bir bilgi verebilirim. Aromalar bozulmaz, oda sıcaklığında saklanmalı. VG, PG ve nikotin için son kullanma tarihi önemlidir. Nikotin, VG ve PG'den önce daha kısa raf ömrüne sahip.
Güvensiz bataryalar ve pil patlamaları
Gazetelerde, televizyonda ağzında cebinde pil patlayan görüntüleri eminim hepiniz gördünüz. Şaka değil, gerçekten de pil patlar hatta öldürebilir ancak buradaki yanlış şu: Kaliteli bir elektronik sigara pilinin patlama riski, cep telefonu pilinizin patlama riski kadardır. Bunu tüm samimiyetimle söylüyorum.
Bu konuda internette bolca yazı ve görsel bulabilirsiniz. Ben ek olarak söyleyebileceğim tek şey sahte pillerin özellikle bilgisayarlardan çıkma pillerin kullanılmaması gerektiği. Kısa devre korumalı piller pahalı olduğu için eski bilgisayarların pilleri kullanılabiliyor veya bazı elektronik sigara bataryaları dahili pilli oluyor ve çok adi üretilmiş olabiliyor. Ucuz bir ego tarzı batarya söküldüğünde yarısının pamuk olduğunu söyleyen bir satıcı vardı.
Elektronik Sigaranın Bağımlılık yapmaması
Elektronik sigara gençleri özendirse de bağımlılık yapmıyor. Ateşli sigaradan kurtulmak isteyenler elektronik sigarayı aylarca içse de yine sonunda ateşli sigaraya dönüyorlar. Bununla ilgili ciddi bir literatür oluşmuş durumda. Elektronik Sigara Bağımlılık Yapıyor mu? başlıklı yazımda tüm detayları anlattım.
Teknolojinin çok hızlı ilerlemesi
Yeni bir elektronik sigara cihazı alıyoruz ama daha 3 ay geçmeden daha üst modelleri çıkıyor ve bir veya bir buçuk sene sonra aldığımız setin yardımcı ekipmanlarını bulamamaya başlıyoruz. Bence bu önemli bir sorun. Ego one kaldırılıp yerine üretilen aio çıktığında atomizerin dandik cubis olduğunu gördük. Cubis atomizerin tüm sistemi elimizdeki coillerden farklı olduğundan ne yeni coil alabildik ne de cubisi kullanabildik. Aynı şekilde joyetech tron atomizerden çok memnundum ama 1 sene sonra hiç bir yerde bulamadım. Facebookta birisine ikinci el için 100 lira gönderdim, adam cihazı göndermediği gibi hesabını da kapatmış. İlk başladığım zamanlardaki basit başlangıç setlerini özlüyorum.
Elektronik Sigaranın Yan Etkileri
Bu ön bilgiler tahminimden uzun sürdü bu nedenle elektronik sigara yan etkilerini sadece başlıklar halinde vereceğim. Başka bir konuda bu yan etkiler hakkında daha fazla bilgi verebilirim çünkü bir makale üzerinde çalışıyorum, bu bilgileri bilimsel bir makaleyle iletmek daha sağlıklı olacaktır.
- Ağız yaraları, aftlar, dudak yanması: Aftların çoğu zaman sigarayı bıraktığımız için iyileşen ağız içi dokuların kendini yenilemesi olduğu söyleniyor. Bu etkiler bazılarında aylar sürebilirken bazılarında 1 hafta sürüyor
- Öksürük, balgam buna bağlı olası ses kısıklığı: Yaklaşık 1 ay sürebilen bu yan etkilerin, akciğerlerin temizlenmesine bağlı olarak geliştiği düşünülüyor. Şahsi fikrim, kalitesiz likitlerde çok öksürüyorum, kötü aromaların da öksürttüğünü düşünüyorum. Yalnız kesin olan şu ki, ilk kez sigaradan elektronik sigaraya geçildiğinde ilk gün ciddi öksürük yapıyor
- Nefes daralması, göğsün sıkışması, çarpıntı: Farkında olmadan alınan aşırı nikotinle bağlantılı bir durum olduğunu düşünüyorum. Nikotinin böyle bir etkisi var, birkaç saat elektronik sigara içmeyince düzeliyor.
- Mide yanması: Kesinlikle kötü aromalardan kaynaklandığını düşünüyorum. Tito’nun bazı aromalarında ciddi şekilde midem yandı.
- Kaşıntı, isilik, sivilce, akne (likit ele değerse döküntü): İlk başladığım aylarda bir hatta 2 aya yakın sürmüştü. PG hassasiyeti ile ilgili olduğunu düşünüyorum.
- Hıçkırık: Tamamen fazla alınan nikotin kaynaklı olduğu gösterilmiş
- Ağız kuruluğu, ağzın yapış yapış olma hissi: Kötü aromaların yan etkisi. Ayrıca PG’nin suyu emme özelliğinden dolayı PG kaynaklı olabileceği söyleniyor. Bol su içilmeli.
- Nikotin rush: Aşırı nikotin tüketimi nedeniyle oluşan baş ağrısı, bulantı, titreme gibi yan etkiler için kullanılan popüler bir kelime. Başıma gelmedi, yorum yapamıyorum.
- Kilo alımı: Alakası yok diyen bir kesim olsa da genellikle ilk aylarda 3-4 kilo artışı gözledim (en az 5 kişide). VG şekerli olduğundan iştahı artırıyor olabilir. Sigarayı bıraktığımız için tat duygusu geri geliyor ve bu nedenle çok yiyor da olabiliriz. Şahsen hayatımda görmediğim kilolara çıktım. Sonra normale dönüyor herşey.
- Şişkinlik hissi, gaz. Yaşamadığım için yorum yapamıyorum, araştırmadım.
- PG alerjisi kaynaklı etkiler: İshal bile yapabiliyormuş. Nefes daralması, öksürük, boğaz yanması, ciltte kızarıklık, sivilce şahsen bunların hepsini PG yapıyor diye düşünüyorum, daha somut deneyimi olanlar yorumlarıyla bize katkı yapabilir.
- Alışkanlık yaratması, nikotin bağlılığını sürdürmesi: Hepimiz sigaradna kurtulmak için buna geçtik değil mi? Kaçınız elektronik sigarayı bıraktı? Hadi şöyle sorayım: Kaçınız elektronik sigarayı kısa vadede bırakmayı hedefliyor? Kabul edelim, sigarayı bıraktık şimdi buna devam ediyoruz. Bu daha güzel ve kokmuyor, gittiği yere kadar..
- Uykusuzluk, rüyalar: Aşırı çay ve kafein tüketiminden kaynaklandığı düşünülüyor. Keşke bende de olsa dediğim yan etki ama mışıl mışıl uyuyorum maalesef ve işlerimi yetiştiremiyorum (mesela bu aralar kitap çevirisi yapıyorum, bu yazıyla iki gün uğraşınca çeviri sıkıştı)
- Kas krampları, spazmlar. Vücuttaki oksijen sirkülasyonunun artmasından kaynaklı geçici bir durum. Yaşamadığım için fazla yorum yapamıyorum.
Bonus: Nikotinle İlgili Marka ve Fiyat araştırması (2017)
Likit piyasası bu kadar bozukken, mecburen evyapa yöneliyoruz. Evyap likitleri hazır likitlerden çok daha güvenli bulduğumu her fırsatta söyleyeceğim.
Hazır likitlerde genel olarak solumaya uygun olmayan nbase kullanılıyor olabilir özellikle Çin’de yapılan likitlerde kalitesiz nbase kullanılıyor olabilir. Bu tehlike Çin’den gelen nikotin bazlarla yapılan evyap likitler için de geçerli.
Saf nikotinle ilgili geçmişte bir tedarikçi için araştırma yapmıştım. Merck çok pahalıydı ve tedarikçi aynı saflıkta buna benzer saf nikotin arıyordu. İngilizce çevirmen olduğum için de ücreti mukabilinde bazı çeviriler ve yazışmalar yaptım. Bildiklerimi özetleyip yorumu size bırakacağım, yazıyı Ağustos 2019’da güncelledim ama bu kısmı tekrar araştırmadım:
Merck Saf Nikotin: 1 litre fiyatı: sitesinde yok, balmumcu’daki fiyata göre bir fikir edinebilirsiniz, 1 litresi 5.500 lira civarı. Tanıdığım bir tedarikçi merck nikotini ilk alışında Ankara’dan laboratuvar üzerinden 3500 liraya (kdv dahil) ikinci alışında yine lab üzerinden 4700 liraya aldı. Merck saf nikotini 100 ml halinde satıyor. Tüm kimya firmaları getirebilir. Merck sadece kimya firmalarına satış yaptığı için direkt alınca muhtemelen fiyatı daha makul olacaktır. Saf nikotinin 1 ml’sinde 1000 mg nikotin var (ölümcül doz). Acemilere göre değil.
HiLIQ saf nikotin: %99 saflıktaki 10 ml saf nikotin yaklaşık 11 dolar, %99,9 saflıkta ikinci bir ürünü var (Merck’e rakip olsun diye üretilmiş olmalı). %99 saflıktaki ürünün 30 ml’si 25 dolar, 250 ml’si 109 dolar (%99.9 saflıktaki ikinci ürün opsiyonu var, o da +30 dolar fazla, yani 250 ml için 140 dolar). Sitede yüksek nikotin seçenekleri var örneğin 100 mg 100 ml nikotin 10 dolar. Saf nikotin öldürücü olduğundan ve lab ortamında pahalı maskelerle seyreltme zorunluluğu bulunduğundan 100 mg nikotini kullanıcılar buradan alıp kendileri seyreltebilir, 100 mg için saflık oranı verilmese de ürün oldukça kaliteli görünüyor.
Zenithecig isimli siteden markasız saf nikotin: Sitede öyle bir anlatmışlar ki sertifikalar vs hepsi var ama ücretleri oldukça düşük, 990 mg 1 litrelik saf nikotin 319 dolar, çoklu alımlarda 270 dolara düşüyor. Sayfaya bakan sağlam nikotin sanabilir ama ne idüğü belirsiz bir nikotin bana göre. 1 litre Merck’in direkt Almanya’dan alındığında 3500 lira olduğunu varsayarsak, bu aracı firma konumundaki firma (yani ciddi kar koymuştur) 1 litresini tahminen 1000 liraya satıyor. Ve emin olun Türkiye piyasasında bu kötü nikotinden bolca var, saflık oranı bile belli değil.
Daha bir sürü link verip saf nikotinle ilgili sayfalarca yazabilirim ama sanırım anlatmak istediğimi anlattım. Toplu üretim yapan ve satan bir likit firması sizce bunlardan hangisini satın alır? Türkiye’de nbase satanların hepsi pahalı gruptaki saflıkları yüksek nikotinlerden mi satıyor sizce? Üstelik Çin nikotinlerini kargoyla bile alanlar duydum, ne kadar tehlikeli olduğunu kelimelerle anlatmam çok zor.
Dikkatli incelerseniz aradaki müthiş fiyat farkını anlayabilirsiniz ki ben Hindistan, Malezya gibi ülkelerin daha da ucuz saf nikotinlerini yazmadım. Merck bunlar arasında Ferrari kullanmak gibi. Aroma katılınca nikotinin saflığı çok anlaşılmıyor bu nedenle hazır likitlerde ne kullanıldığını bir kullanıcının sadece damak tadıyla tespit etmesi mümkün değil.
Adi nikotin bazlarla yani adi nbase ile yapılmış evyap likitlerin vücudumuzda neler yapabileceğini hiç bilmiyoruz. Sigaradan dolayı nikotine bağışık bünyemiz olabilir ama o saf olmayan nikotinlerde kim bilir neler var.
Özetle nbase satan bir firma nikotin için Merck diyorsa Merck olmalı, Sigma diyorsa Sigma olmalı. Söylediklerinin dışında bir nikotin markası satan nbase firması varsa, bu kadar kişinin vebalini aldıkları için Allahın laneti üzerlerinde olsun. Dürüstçe aldığı nikotini söyleyen kişileri hariç tutuyorum.
Nbase faturalı satılmalı. Maliye Bakanlığı nbase satıcılarının faturalarını ve sattıkları ürünü web sitelerinde nasıl yayınladıklarını kontrol etmeli. Başka türlü bu sorun çözülmez.
Sağlığınızdan Siz Sorumlusunuz
Yukarıdaki riskli durumlara sahipseniz hiç beklenmeyen veya bilinmeyen bir yan etki oluşabilir. Forumlarda veya bloglarda bolca doktorluk yapan var ama TEDAVİ TIP DOKTORLARININ İŞİ! Yorum yapmak ayrı, mutlak gerçekmiş gibi konuşmak ayrı.
Çok ciddi yan etkileriniz varsa muhakkak bir şeyleri yanlış yapıyorsunuz. İlk hamleniz coilinizi kontrol etmek, likiti bırakıp emin olduğunuz bir nbase içmek olabilir ama şikayetleriniz 3 günden fazla sürüyorsa bence muhakkak aile hekiminize bu durumunuzu bildirmelisiniz. Kan tahlili veya muayene isteyebilir. Üşenmeyin gidin, özellikle kalp sıkışması, nefes darlığı gibi yan etkiler için forumlarda tedavi aramayın lütfen.
Bu Adamı Siz de Takip Edin
Yorum Gönder
Yazı ile ilgili yorumunuz?